Το σύνδρομο του απατεώνα ή imposter syndrome είναι ένα φαινόμενο που στέκεται εμπόδιο στην εξέλιξη πολλών επαγγελματιών. Είτε θέλετε να αναπτυχθείτε στον τομέα σας, είτε σκέφτεστε πως είναι καιρός για αλλαγή καριέρας, η ανασφάλεια και η αμφιβολία για τα επιτεύγματά σας, δημιουργούν εμπόδια στην προσωπική σας ανέλιξη.
Το σύνδρομο του απατεώνα μπορεί να συμβεί σε όλους: από entry level εργαζόμενους μέχρι ανώτατα στελέχη και καταξιωμένους επαγγελματίες. Πώς επηρεάζει αυτό την εργασία σας; Ένα από τα πιο συχνά αποτελέσματα του συνδρόμου είναι πως τα άτομα που το βιώνουν τείνουν, μεταξύ άλλων, να παρουσιάζουν βιογραφικά με ελλιπή στοιχεία για την αποφυγή του υποτιθέμενου bragging (κομπορρημοσύνη) και να κάνουν αιτήσεις σε θέσεις κατώτερες των προσόντων τους.
Φοβάστε κι εσείς να διεκδικήσετε την καριέρα που σας αξίζει; Δείτε παρακάτω πώς θα καταφέρετε να ελέγξετε καλύτερα το συναίσθημα της ανασφάλειας που νιώθετε.
Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του imposter syndrome;
Το σύνδρομο του απατεώνα μπορεί να εμφανιστεί με πολλούς τρόπους και διάφορα «συμπτώματα», αλλά και να λειτουργεί αθόρυβα, χωρίς το άτομο που το βιώνει να αντιλαμβάνεται την ύπαρξή του. Στατιστικά, είναι πιο πιθανό να το πάθουν οι επιτυχημένες γυναίκες επαγγελματίες, αλλά πλέον παρατηρείται συχνά και σε άντρες.
Ποια είναι, όμως, τα βασικά χαρακτηριστικά συναισθήματα που νιώθουν όσοι έχουν – σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό – το σύνδρομο του απατεώνα; Ας δούμε τα βασικότερα παρακάτω:
- Η αίσθηση πως σας δίνονται περισσότερα από αυτά που αξίζετε και πως αυτό θα αποκαλυφθεί σύντομα. Αυτός είναι ο βασικότερος φόβος όσων πάσχουν από imposter syndrome και αποτελεί και ορισμό του.
- Η αμφισβήτηση και υπονόμευση όσων έχετε καταφέρει. Ακόμη κι αν άλλοι έχουν τα ίδια προσόντα και διαπιστευτήρια με εσάς, θεωρείτε πως τα έχουν αξιοποιήσει καλύτερα, άρα δικαιούνται περισσότερο μία θέση ή μία προαγωγή.
- Η υπερβολική αυτοκριτική.
- Ο φόβος της απόρριψης.
- Το συναίσθημα της συνεχούς ανεπάρκειας.
- Η δυσκολία να δεχθείτε κοπλιμέντα ή να λάβετε έπαινο για τη δουλειά σας.
Οι άνθρωποι που βιώνουν το imposter syndrome έχουν άγχος, το οποίο δυσκολεύει τη ζωή τους και την επαγγελματική τους απόδοση. Ενώ το σύνδρομο του απατεώνα μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες – από ψυχολογικούς μέχρι κοινωνικούς -, κάποιες φορές είναι αποτέλεσμα άγνοιας για τις πραγματικές απαιτήσεις της αγοράς εργασίας.
Ο επαγγελματισμός και η εμπειρία των συμβούλων της ProfessionAid θα σας βοηθήσουν να χτίσετε το βιογραφικό που ανταποκρίνεται στα προσόντα σας, θα σας παρέχουν προετοιμασία συνέντευξης, ώστε να μη σαμποτάρετε τον εαυτό σας, και θα δημιουργήσουν ένα στρατηγικό πλάνο αλλαγής καριέρας, αν αυτός είναι ο στόχος σας. Με αυτόν τον τρόπο θα αποκατασταθεί η αυτοπεποίθησή σας και θα διεκδικήσετε αυτά που σας αξίζουν.
Πώς σας κρατά πίσω το σύνδρομο του απατεώνα;
Το imposter syndrome είναι φυσιολογικό να σας κρατά πίσω και να μη σας αφήνει να εξελιχθείτε, να θέσετε όρια ή να διεκδικήσετε καλύτερες εργασιακές συνθήκες και υψηλότερες θέσεις. Επίσης, παρατηρείται συχνά σε ελεύθερους επαγγελματίες, που βιώνουν τις πρώτες τους επιτυχίες.
Πρακτικά, το σύνδρομο του απατεώνα μπορεί να οδηγήσει σε:
- υποκοστολόγηση των υπηρεσιών που προσφέρετε,
- στην αδυναμία διεκδίκησης υψηλότερου μισθού και
- στην ανάγκη να ευχαριστείτε τους γύρω σας, καθώς προσπαθείτε να καθυστερήσετε την υποτιθέμενη «αποκάλυψη» σας.
Παρατηρείται, επίσης, πως άτομα που βιώνουν έντονα τα συναισθήματα που σχετίζονται με το σύνδρομο, τείνουν να αποκρύπτουν τα προσόντα τους υπό τον φόβο οι γύρω τους να αποκτήσουν μη ρεαλιστικές απαιτήσεις από εκείνους.
Τύποι ατόμων με σύνδρομο του απατεώνα
Σύμφωνα με την Dr. Valerie Young υπάρχουν πέντε τύποι ανθρώπων με imposter syndrome:
Οι τελειομανείς
Τα άτομα σε αυτή την κατηγορία εστιάζουν σε μικρά λάθη που μπορεί να κάνουν, δείχνοντας αδυναμία να δουν τα κατορθώματά τους συνολικά. Έτσι, μη μπορώντας να συγχωρέσουν τυχόν αστοχίες, νιώθουν πως δεν αξίζουν τα εύσημα που λαμβάνουν. Επιπλέον, οι άνθρωποι που έχουν τάσεις τελειομανίας, συχνά, αποφεύγουν να δοκιμάζουν νέα πράγματα, από τον φόβο πως δε θα τα κάνουν τέλεια.
Οι experts
Εδώ ανήκουν όσοι επιθυμούν να γνωρίζουν τα πάντα γύρω από ένα project. Στις περιπτώσεις, λοιπόν, που δε μπορούν να απαντήσουν μία ερώτηση σχετικά με αυτό, νιώθουν πως η έρευνά τους ήταν ελλιπής και αισθάνονται ανάξιοι των κατορθωμάτων τους.
Οι υπερήρωες
Αν ανήκετε σε αυτήν την κατηγορία, τότε, μάλλον, προσπαθείτε να αποδώσετε στο μέγιστο σε κάθε τομέα της ζωής σας. Να είστε οι καλύτεροι επαγγελματίες, γονείς, φίλοι, συνάδελφοι και γείτονες – ταυτόχρονα. Η αδυναμία εκπλήρωσης των υψηλών standards σας σε κάποιον ρόλο σας θλίβει και πιστεύετε πως απλά δεν προσπαθήσατε αρκετά, άρα δεν είστε επαρκείς.
Οι διάνοιες
Αν έχετε εξαιρετικές ικανότητες στην εκμάθηση νέων εργαλείων και αναλαμβάνετε εύκολα νέες ευθύνες και νέα projects, όταν έρθει η στιγμή που κάτι σας δυσκολεύει νιώθετε πως δεν είστε τελικά τόσο ικανοί όσο νομίζατε, καθώς αναμένετε από τον εαυτό σας να ανταπεξέρχεται με την ίδια ευκολία σε όλους τους τομείς και σε κάθε εργασία.
Οι ατομικιστές
Σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν όσοι πιστεύουν πως πρέπει να τα καταφέρουν μόνοι τους. Όταν, λοιπόν, χρειάζεται να ζητήσουν βοήθεια, νιώθουν πως όλα όσα έχουν χτίσει, ίσως και να μην αξίζουν τόσο πολύ, μιας και απέτυχαν να ολοκληρώσουν κάποια εργασία…solo!
Διαβάζοντας τα παραπάνω, ίσως εντοπίσετε τον εαυτό σας σε κάποια κατηγορία – άλλοι περισσότερο και άλλοι λιγότερο – ενώ κάποιοι δύναται να ταυτιστείτε με περισσότερους από έναν τύπο ή και με όλους. Αυτό συμβαίνει επειδή το σύνδρομο του απατεώνα είναι στενά συνδεδεμένο με το άγχος και την ανασφάλεια και όλοι μας, κάποια στιγμή, έχουμε νιώσει παρόμοια συναισθήματα.
Πού μπορεί να οφείλεται το σύνδρομο του απατεώνα;
Το σύνδρομο του απατεώνα μπορεί να οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, να είναι παρωδικό ή να επιμένει και να σχετίζεται με άλλα ψυχολογικά αίτια. Για παράδειγμα, μπορεί να αποτελεί σύμπτωμα αγχώδους διαταραχής ή κατάθλιψης.
Επίσης, είναι πολύ πιθανό να οφείλεται στο οικογενειακό μας περιβάλλον ή στον τρόπο ανατροφής μας. Πολλοί γονείς στην προσπάθεια να βοηθήσουν τα παιδιά τους να αναπτύξουν τις ικανότητές τους, θέτουν μη ρεαλιστικές προσδοκίες. Η ανάγκη να πετυχαίνουν συνεχώς δύσκολους στόχους είναι πολύ πιθανό να οδηγεί τα παιδιά αυτά σε δυσάρεστα συναισθήματα αποτυχίας ή στο σύνδρομο του απατεώνα, όταν δεν τα καταφέρνουν.
Τέλος, το imposter syndrome είναι φυσιολογικό – και συμβαίνει συχνά – σε άτομα που αναλαμβάνουν νέους ρόλους ή περισσότερες ευθύνες μετά από κάποια επιτυχία. Η ανασφάλεια «του καινούριου» σε συνδυασμό με τις ευθύνες, αλλά και τον φόβο να μην επισκιάσουν την επιτυχία τους, οδηγούν στο σύνδρομο του απατεώνα, καθώς αμφιβάλλουν για το αν τελικά άξιζαν την επιβράβευση που έλαβαν.
5 Στρατηγικές για να ελέγχετε το imposter syndrome
Μπορείτε να ελέγξετε αυτά τα συναισθήματα και να βελτιώσετε τη διάθεση, αλλά και την καριέρα σας; Φυσικά! Παρακάτω θα βρείτε 5 στρατηγικές ελέγχου του συνδρόμου του απατεώνα:
- Το πρώτο βήμα είναι να αναγνωρίσετε τα σημάδια και να αποδεχτείτε το γεγονός πως είναι πιθανό να βιώνετε imposter syndrome. Έτσι, την επόμενη φορά που θα αισθανθείτε σαν «απατεώνες», η δυσφορία θα είναι μικρότερη, καθώς θα ξέρετε από που προέρχεται.
- Ξεκινήστε να δέχεστε τα κοπλιμέντα και τους επαίνους με ένα «ευχαριστώ», χωρίς να λέτε πως «δεν κάνατε τίποτα» ή πως «οποιοσδήποτε θα μπορούσε να το κάνει». Το κάνατε εσείς και δικαιούστε τα εύσημα.
- Εστιάστε στην πρόοδό σας και όχι στην τελειότητα. Προσπαθήστε να βελτιώνεστε, να μαθαίνετε νέα πράγματα και να αποκτάτε περισσότερες εμπειρίες, παρά να κάνετε το λεγόμενο «analysis-paralysis» χάνοντας πολύτιμο χρόνο και ενέργεια. Βελτιώστε την εργασιακή σας ψυχολογία για να γίνετε πιο αποδοτικοί, με λιγότερο άγχος, δουλεύοντας πιο έξυπνα.
- Όταν αρχίσετε να έχετε τέτοιες σκέψεις και νιώθετε να σας κατακλύζουν, προσπαθήστε να πειθαρχήσετε πάνω τους. Πάρτε λίγο χρόνο και προσπαθήστε να τις αποδομήσετε.
- Αν τίποτα από αυτά δε βοηθά, μπορείτε να συμβουλευτείτε κάποιον επαγγελματία υγείας, ώστε να καταφέρετε να μειώσετε το άγχος και τα συναισθήματα του imposter syndrome.
Είναι πάθηση το σύνδρομο του απατεώνα;
Το imposter syndrome δεν κατηγοριοποιείται ως πάθηση, αλλά ως φαινόμενο, επειδή μπορεί να συμβεί στον καθένα και είναι παρωδικό. Επίσης, μπορεί να οφείλεται σε κοινωνικά στερεότυπα και προκαταλήψεις. Γυναίκες και άτομα που ανήκουν σε μειονότητες και δέχονται υποτιμητική συμπεριφορά σε όλη τους τη ζωή είναι πιο πιθανό να νιώσουν «απατεώνες» στις επιτυχίες τους.
Ωστόσο, αν νιώθετε πως το αίσθημα αυτό σας καταβάλλει και δυσκολεύει την καθημερινότητά σας, είναι καλό να αναζητήσετε βοήθεια και υποστήριξη, ώστε να καταφέρετε να αναδείξετε τις ικανότητές σας στο 100% και να αποκτήσετε την καριέρα που αξίζετε.